TYP: a1

Tajemniczy port na środku Bałtyku

czwartek, 21 września 2023
Hanka Ciężadło

OK, może „środek” to pojęcie względne, ale faktem jest, że ulokowanie starożytnego portu na niewielkiej, pustej wyspie, w sytuacji, gdy ma się do dyspozycji kawał wybrzeża, jest dość dziwnym posunięciem. Może jednak ludzie z epoki żelaza mieli na ten temat inne zapatrywania?

Wydmy, drzewa, nuda...

Należąca do Szwecji wysepka Gotska Sandön jest urokliwym, choć mało zatłoczonym miejscem (nawet jak na szwedzkie standardy). Ma powierzchnię 36 km kwadratowych i leży niemal na środku Morza Bałtyckiego, jakieś 40 km na północ od Gotlandii.

Obecnie mieści się tam park narodowy, w którym rosną piękne sosny oraz pomału przemieszczają się ruchome wydmy. Można powiedzieć, nic nadzwyczajnego – w końcu u nas na wybrzeżu mamy podobny zestaw.

Jedyną rzeczą, która – jak dotąd – wyróżniała Gotska Sandön na tle innych bałtyckich miejscówek był jej wiek. Wyspa jest bowiem stosunkowo młoda – wyłoniła się z morskich odmętów około 5-6 tysięcy lat temu (pamiętajmy, że sam Bałtyk w takiej postaci, jaką mamy obecnie, liczy sobie mniej więcej 13 tysięcy lat).

I cyk wysepka!

Jak to możliwe, że wyspa ot, tak, wynurza się spod wody? Zwykle tego typu zjawiska mają coś wspólnego z wulkanami, ale w tym przypadku było akurat inaczej.

Otóż wspomniane 13 tys. lat temu na skutek zmian klimatycznych z rejonu Morza Bałtyckiego ustąpił lądolód. Sprawiło to, że przyciśnięte nim wcześniej masy skalne stopniowo się rozprężały (podobnie, jak w ciągu dnia „wstaje” materac, na którym spaliśmy przez całą noc).

Geologia nazywa to fachowo ruchami izostatycznymi – i właśnie taki proces doprowadził do powstania Gotska Sandön. Co jednak doprowadziło do tego, że ludzie zdecydowali się zbudować na niej port?

Starożytne ślady

Tak naprawdę pierwsze zwiastuny tego, że na wyspie toczyło się życie, a nawet handel, pojawiły się wiosną tego roku – wówczas środowisko archeologów ekscytowało się dwiema srebrnymi monetami znalezionymi na plaży i pochodzącymi z czasów rzymskich. Uczeni chwycili więc za miotełki oraz inne archeologiczne przyrządy i zaczęli badać Gotska Sandön z większą uwagą.

Dzięki temu odkryli na brzegu wyspy drewniane słupy, zakopane pionowo w gruncie oraz 20 starożytnych palenisk. Zdaniem specjalistów ze Södertörn University dowodzi to, iż mamy tu do czynienia ze stałym obozowiskiem, do którego regularnie przybijały łodzie. Pozostaje jednak pytanie: po co? Co takiego było na tym niewielkim skrawku lądu, że ktoś zadawał sobie trud przypłynięcia właśnie tutaj?

Dobre pytanie...

Oczywiście dzisiaj możemy jedynie spekulować na temat motywacji ludzi z tak odległych nam czasów. Prof. Rönnby z Södertörn University uważa, że przypływający na wyspę żeglarze to prawdopodobnie łowcy fok, którzy zatrzymywali się tu w drodze z pobliskiej Gotlandii. Mogli oni cumować się w porcie, by tutaj we wspomnianych wcześniej paleniskach gotować foczy tłuszcz.

Czy rzeczywiście tak było? Być może już niedługo uda się potwierdzić (lub obalić) tę hipotezę, bowiem szwedzcy uczeni nadal intensywnie eksplorują wyspę, mając przeczucie, że to jeszcze nie koniec odkryć na Gotska Sandön.

 

Tagi: Bałtyk, Gotska Sandön, nauka, odkrycie, port, archeologia, ciekawostki
TYP: a3
0 0
Komentarze
TYP: a2

Kalendarium: 15 lipca

W wieku 86 lat zmarł Zenon Gralak, żeglarz, działacz Pomorskiego Związku Żeglarskiego, dziennikarz i publicysta morski oraz współtwórca nagrody „Rejs Roku”
środa, 15 lipca 1410
Z Port Huron (USA) na Jeziorze Huron wyruszył jacht "Gemini" biorąc udział w regatach Millennium 600 organizowanych wspólnie przez Bayview Yacht Club i Chicago Yacht Club z okazji stulecia regat Chicago Mac. Trasa liczyła 600 mil i prowadziła przez jezior
sobota, 15 lipca 2000
Zmarła Kpt. Teresa Dudzic-Zając; już w 1946 roku była zawodniczką i działaczką Akademickiego Związku Morskiego we Wrocławiu, potem wieloletnim członkiem kadry narodowej, później została trenerem i sędzią.
poniedziałek, 15 lipca 2002
Umiera Bogdan Dacko, który jako pierwszy po wojnie przepłynął Atlantyk na s/y "Hermes".
niedziela, 15 lipca 1990
Urodziła się Kapitan Krystyna Chojnowska-Liskiewicz, która na s/y "Mazurek" jako pierwsza kobieta na świecie odbyła samotny kobiecy rejs dookoła świata.
środa, 15 lipca 1936
W Gdyni odbył się chrzest żaglowca "Zawisza Czarny", jednostki przeznaczonej dla harcerzy, zbudowanej na bazie lugotrawlera "Cietrzew", który wcześniej został wycofany z eksploatacji.
piątek, 15 lipca 1960
Odbyła się kolejna edycja regat o Puchar Ameryki; kolejny raz wygrała załoga amerykańskiego jachtu - obrońcy pucharu "Resolute" z Kpt. Charlesem Adamsem.
czwartek, 15 lipca 1920